|
 Soċjeta Mużikali San Ġużepp Ħamrun
L-element mużikali fis-seklu dsatax
Għall-ħabta ta’ nofs is-seklu dsatax, inħoloq f’Malta
moviment qawwi li kiser il-monotonija tal-ħajja ta’ dak
iż-żmien. Dan dawwal dawk iż-żminijiet il-mudlama u fetaħ
orizzonti ġodda għat-tagħlim kulturali tal-massa u ħoloq
rikreazzjoni u soċjalizzjoni għal ħafna kommunitajiet ta’
bliet u rħula Maltin.
Il-qawmien ta’ dan il-moviment bandistiku kien attribwit
għal ħafna fatturi importanti.
i) Il-ġibda u l-imħabba tal-bniedem lejn il-mużika.
ii) Il-marċi u l-programmi tal-baned Militari fostna.
iii) Il-parteċipazzjoni tal-vjolini u strumenti oħra
fil-purċissjonijiet.
iv) Il-kurrent ta’ mużika klassika u semi-sagra fil-knejjes.
v) It-tkabbir tal-festi esterni.
vi) Is-sehem tal-mużika f’manifestazzjonijiet profani.
Mat-tmiem tas-seklu dsatax fil-bliet, is-subborgi u l-irħula,
infetħu ċentri tal-mużika. Dawn iċ- ċentri kienu jsejħulhom
‘Circoli Filarmoniċi’ jew kif insejħulhom illum ‘Każini tal-Banda’.
L-Ewwel Banda fil-Ħamrun
L-influwenza ta’ dan il-moviment bandistiku nħasset sewwa
fil-Ħamrun li fis-snin tmenin tas-seklu dsatax kien għadu
subborg ta’ madwar 4,000 ruħ. Dan il-moviment sab ħafna
promoturi ġol-Ħamrun. Il-għadd ta’ dawn il-promoturi kien
tnax, imma l-aktar bniedem li wera interess u entużjażmu
kien is-Sur Giuseppi Mintoff. Dal-bniedem ħeġġeġ grupp ta’
żgħażagħ Ħamruniżi biex jieħdu kors ta’ studju mużikali
bil-għan li jiffurmaw banda kbira. Dan l-appell kien milqugħ
bil-kbir u fi ftit ġimgħat l-istudenti li bdew jattendu
għall- lezzjonijiet tal-mużika laħaq it-tletin. Barra minn
dawn, xi mużiċisti Ħamrunizi li kienu diġa jdoqqu mar-reġiment
jew xi baned oħra inġibdu minn dan il-kurrent mużikali.
Kul bidu għandu id-diffikultajiet tiegħu, u fil-każ tat-twaqqif
ta’ din is-Soċjeta’ dawn id-diffikultajiet ma naqsux, iżda
bil-ħeġġa, il-ħidma, u l-ħila ta’ dawn in-nies il-qalbiena,
u inkuraġġiti mil-ħabrieki Surmast C. Doneo warrbu kull
ostaklu biex setgħu jilħqu il-għan tagħhom li jiffurmaw
il-banda. Dan kien il-bidu ta’ l-ewwel Banda Ħamruniża,
il-Filarmonika San Ġużepp li mal-medda tas-snin tant kibret
u ssaħħet li minnha xxettlu fergħat mużikali oħra.
Data u l-isem tas-Soċjeta’.
Id-data storika u memorabbli tat-twaqqif ta’ l-ewwel Soċjeta
Filarmonika ġol-Ħamrun kienet it-18 ta’ Awissu 1889 taħt
il-presidenza tas-Sur Temi Conti, bl-isem ta’ "SOĊJETA’
FILARMONIKA SAN GIUSEPPE", data li tibqa’ minquxa b’ittri
tad-deheb fl-istorja soċjo-mużikali tal-Ħamrun.
Ħafna Ħamruniżi u dilettanti tal-baned jistaqsu x’kienet
ir-raġuni li s-Soċjeta’ ma semmietx għall-Patrun Qaddis
tal-Parroċċa San Gejtanu, meta din is-Soċjeta’ twaqqfet
tmien snin wara li l-knisja ta’ San Gejtanu kienet ilha diġa’
parroċċa.
Fost ir-raġunijiet ewlenin li nsibu fl-istorja tal-Ħamrun li
:
1. Dak iż-żmien il-Ħamrun ismu kien ‘Casale jew Sobborgo San
Giuseppe’.
2. L-Ewwel Każin infetaħ ‘Via San Giuseppe’ triq storika u
arterjali f’Malta u li għadha hekk sa’ llum il-ġurnata.
3. Ħafna mill-promoturi u membri kien jġibu l-isem ta’
Ġużeppi għar-raħal tagħhom.
4. Isem l-iskola primarja kien ‘Scuola Primaria di San
Giuseppe e Samra’.
5. Qabel l-inawgurazzjoni tal-Każin, ġiet regalata statwa
sabiħa tal-ġebel ta’ San Ġużepp, xogħol l-iskultur Vincenzo
Dimech.
6. Dak iż-żmien, San Ġużepp kien meqjum mill-Ħamruniżi aktar
minn San Gejtanu.
7. Is-Soċjeta’ imxiet mat-tradizzjoni ta’ dak iż-żmien li
ebda banda f’Malta ma kienet marbuta ma xi isem tal-qaddis
f’dik il-parroċċa.
L-Ewwel President tas-Soċjeta’
L-ewwel President tas-Soċjeta’ Filarmonika San Ġużepp kien
is-Sur Temi Conti li darbtejn kien il-President tas-Soċjeta’,
l-ewwel darba dam sebgħa snin mill-1889 sa l-1896 u t- tieni
darba dam wieħed u għoxrin sena mill-1904 sa l-1925.
Is-Sur Conti li kien bin l-Imħallef Giovanni Conti, kellu
personalita’ kbira u kien magħruf mal-Ħamrun kollu. Kien
bniedem benestant tant li kellu ħafna artijiet fl-inħawi
tal-knisja. Insibu fl-istorja li parti mill-art li fuqha
nbniet il-Knisja ta’ San Gejtanu kienet ta’ missieru.
L-ewwel Surmast tal-Banda.
L-ewwel surmast li kellha il-Banda San Ġużepp kien Maestro
Carmelo Doneo, il veru missier ta’ din il-banda għax kien l-ispirazzjoni
u l-animazzjoni tagħha. Bis-sabar, bil-għaqal u b’ħidma
kbira huwa rnexxielu jwaqqaf l-ewwel banda ġewwa l-Ħamrun.
Is-Surmast Doneo kien surġent fil-banda ta’ l-R.M.M. Huwa
kien mużiċist magħruf mal-banda militari li kien idoqq
magħha u kif ukoll mal-baned ċivili ta’ dak iż-żmien.
L-ewwel ma waqqaf is-Surmast Doneo kienet skola tal-mużika
ġol-każin fejn iddedika l-ħin tiegħu għat-tagħlim l-istudenti
l-ġodda. ħadem bla heda u stinka kemm felaħ biex jara l-ħolma
tiegħu, li jesegwixxi l-ewwel programm mużikali fil-pubbliku
biex tferraħ il-poplu Ħamruniż, issir realta’.
Dan wasal u seħħ lejlet il-festa ta’ San Gejtanu, nhar is-6
ta’ Awissu 1892. Hawn is- Soċjeta’ u speċjalment is-Surmast
Doneo ħarġu bl-unuri kollha tal-progress kbir li kienet
għamlet il-banda f’qasir żmien mit-twaqqif tagħha.
Id-Dar tas-Soċjeta’
Is-sede tas-Soċjeta’ tinsab fl-aktar post ċentrali
fil-Ħamrun, eżattament quddiem il-knisja Parrokkjali ta’ San
Gejtanu, iżda m’hux minn dejjem kienet hemm.
Il-promoturi tas-Soċjeta’ kienu jiltaqgħu f’dar fi Triq San
Gejtanu. Wieħed irid jgħid li fis-sena 1889, ftit kien hemm
djar f’din it-Triq u dawn ma kinux numerati, anzi skond
iċ-ċensiment li kien għamel l-ewwel kappillan fis-sena 1882,
din it-Triq ma kienetx teżisti. Meta l-promoturi ħatru lis-Sur
Conti bħala President huwa tahom waħda mid-djar tiegħu li
kienet 150, Triq San Ġużepp, (illum 233). Wara xi
diffikultajiet u tilwim li nqala’ bejn il-membri ta’ dak
iż-żmien, il-kumitat ittrasferixxa l-każin żewġ bibien ‘il
fuq, fil-Barumbara, li maż-żmien konna nsejħulha ‘Ta’ l-Għawdxi’
ħdejn il-ħanut ta’ Emanuel’s House, kantuniera ma’ Triq
Santa Marija. Is-soċjeta’ ma dammitx f’dan il-post u membru
tas-Soċjeta’ is-Sur Antonio Vella tahom waħda mid-djar
tiegħu li kien għadu kif bena fi Triq San Gejtanu, bħala dar
proviżorja sakemm tinsab dar viċin il-knisja.
Naturalment, il-kumitat ma kienx kuntent għax din id-dar
kienet imwarrba. Wara ħafna taħbit u tfittix il-Kumitat sab
opportunita’ li jiċċaqlaq minn din id-dar u jmur ħdejn
il-Knisja, fejn illum insibu s-Civic Club. Għalkemm din id-dar
kellha pożizzjoni prominenti, kienet nieqsa minn ħafna
kumditajiet u ma kienitx tissodisfa l-ħtiġiet tas-Soċjeta’.
Il-Kumitat xeħet għajnejh fuq dar kbira quddiem il-knisja,
li dak iż-żmien kienet okkupata mit-tabib Carbone. Fil-fatt
il-Kumitat kien irnexxielu jieħu din id-dar u wara li saru
ħafna alterazzjonijiet meħtieġa saret uffiċjalment is-sede
tas-Soċjeta’ Mużikali San Ġużepp li għadhom jokkupaw sa llum.
Il-Laqam Tal-Miskina
Fis-sena 1906, il-Banda Mużikali San Ġużepp kienet mistiedna
biex teżegwixxi programm fil-Floriana. Xi bandisti mingħajr
ma għarrfu lis-Surmast u lanqas lid-delegati tal-banda ma
attendewx għall-programm. Is-Surmast irrapporta dawn
il-bandisti lill-kumitat biex jitressqu quddiemu u
jiġġustifikaw l-imġieba tagħhom. Il-Kumitat deherlu li l-iskuża
li ġab wieħed mill-bandisti kienet ‘frivola’ u mingħajr
sustanza. Għalhekk il-kumitat iddeċieda li jkeċċih mill-banda
u mill-każin.
Din id-deċiżjoni qajmet reazzjoni fost xi bandisti li
pprotestaw bil-qawwa kontra din id-deċiżjoni ħarxa. Tnejn
minn dawn il-bandisti ġew ukoll imkeċċija mill-każin permezz
ta’ Seduta Ġenerali. B’riżultat ta’ dan, grupp ta’ bandisti
flimkien ma’ soċji sussidjarji telqu s-Soċjeta’ San Ġużepp u
ftit xhur wara ffurmaw banda għalihom, dik li kellha tkun
is-Soċjeta’ Mużikali San Gejtanu. Minn hawn ħarġu
il-laqmijiet li għadhom magħrufin bihom sa llum iż-żewġ
soċjetajiet. Peress li l-ewwel każin tal-Banda San Gejtanu
kien ħdejn Gabriel li kien jagħmel l-imqaret tat-tamal,
il-partitarji Ġużeppini laqqmu il-Każin avversarju ‘l-Każin
tat-Tamal’. Min-naħa l-oħra, l-partitarji Tamlin laqqmu l-Każin
ta’ San Ġużepp bħala ‘l-Każin tal-Miskina’ minħabba li kienu
telquhom bandisti u soċi. Għaddew aktar minn tliet
Ġenerazzjonijiet u l-Ħamruniżi, kif tista’ tgħid kif hemm
ma’ Malta kollha, issib żewġ Soċjetajiet, tal-Miskina u tat-Tamal.
Kummissjoni Żgħażagħ
Il-Kummissjoni żgħażagħ Ġużeppini tal-Ħamrun twaqqfet fl-1
ta’ Novembru 1985. Din tagħmilha L-Ewwel Kummissjoni
Żgħażagħ f’Malta, fejn għandhom x’jaqsmu is-Soċjetajiet
Mużikali. Illum aktar minn qatt qabel din il-kummissjoni
għadha għaddejja bix-xogħol siewi tagħha u dan jidher
biċ-ċar fil-proġetti u tiżjin li jsiru għal waqt il-festa ta’
San Gejtanu.
Surmastrijiet tal-Banda
Din is-soċjeta’ kellha bosta surmastrijiet ta’ kalibru għoli,
li pproduċew mużika u tagħlim mil-aqwa lis-soċjeta’. Fost
dawn insibu il-Hamruniż Willy Attard li kiteb bosta
ħinnijiet u marċi sbieħ fosthom il-famuża koppla, l-innu
tal-banda u l-innu marċ San Gejtanu.
Għeluq il-Mitt Sena
Is-sena 1989 kienet l-aktar sena glorjuża u memorabbli fl-istorja
tas-Soċjeta’ Mużikali San Ġużepp. F’dik is-sena kienet
ċelebrata l-100 sena mit-twaqqif tagħha li kompliet tissoda
l-pożizzjoni tagħha bħala l-pijuniera fil-qasam tas-soċjo-
mużikali ġol-Ħamrun.
Festa San Ġużepp
Is-Soċjeta’ Mużikali San Ġużepp tiċċelebra ukoll il-Festa ta’
San Ġużepp li ssir ġeneralment fix-xahar ta’ Mejju.
Websajt:
http://www.sanguzepphamrun.com/gbook.asp |
