It-Triq il-Kbira, San Ġużepp

Kif toħroġ mill-bieb tal-bombi u tħares faċċata, tilmaħ quddiemek Triq San Ġużepp, jew kif kienet oriġinarjament magħrufa bħala, ‘Via San Giuseppe’. Din it-triq, li ma kienet xejn għajr daqsxejn ta’ mogħdija dejqa qalb il-għelieqi, li min-naħa waħda tifred id-daħla ċkejkna ta’ Tal-Pieta’, u min-naħa l-oħra, id-daħla aktarx kbira tal-Marsa, kienet biex ingħidu hekk, l-isfog ewlieni għan-nies tal-Belt u l-Furjana li magħluqin bejn is-swar żonqrija u formidabbli, kienu jfittxu l-kampanja u l-beraħ li jkun qrib is-swar, biex hekk waqt xi tiġrib malajr kemm jista’ jkun jerġgħu jirdossu fis-sigurezza ta’ djarhom. Imma l-eqreb kampanja lejhom kienet bla dubju, Via San Ġiuseppe, jew it-triq li tagħti għall-Belt, kif kienu jsibuha x’uhud.

Imma hawn mhux il-waqt għalissa li ngħidu fit-tul dwar it-twelid u l-importanza kbira ta’ din it-triq li tat isemha lil dik il-firxa kbira ta’art li kienet taqsam iż-żewġ blokki, biex hekk pass wara pass tibqa’ sejjer sa Santa Venera, fejn f’tarfha kont issib il-kappella ċkejkna li kienet tat isemha lil din it-triq twila u importanti.

Casale San Giuseppe, kif magħruf malli beda jitgħammar bin-nies, ħa l-importanza tiegħu fuq il-mappa ta’ Malta, sewwa sew minħabba ċ-ċentralita’ ta’ din it-triq – liema mportanża għadha dgawdi sal-lum u nittamaw li tibqa’ dgawdiha għas-snin li għad iridu jiġu warajna.

Sa mill-bidu tagħha, din it-triq kienet magħrufa għaċ-ċentralita’ tagħha, u saħansitra fiha nsibu bini ta’ ċertu kalibru u importanza. M’aħniex se noqogħdunsemmu l-bini li [a kien jezisti fil-Blata l-Bajda, insemmu biss il-Palazz Blacas li kellu hemm il-Balliju Blacas D’Aups, li llum insibuh magħruf bħala l-Istitut tax-xjuħ, il-knisja ta’ Santu Nuzzu, l-Akwadott li parti mill-Arkati jispiċċaw fiha, u biswiethom sewwa nsibu lil Dar Iljuni li kien bena l-Gran Mastru Manoel de Vilhena, li dawn l-aħħar tnejn illum jagħmlu ma’ Santa Venera. F’din it-triq insibu wkoll għadd ta’ stituti tal-karita’ li llum huma wkoll jagħmlu ma’ Santa Venera, imma li fil-bidu tagħha kienu jagħmlu mal-Ħamrun. Imma għall-grazzja ta’ l-argument, aħna qegħdin nieħdu Triq San Ġużepp fl-originalita’ tagħha. Aktar ‘il fuq naraw il-palazz l-Aħmar bil-kappella ċkejkna miegħu li llum m’għadhiex teżisti imma kienet hi li tat isemha lit-triq kollha.

Ma’ l-iżvilupp tal-port fil-Marsa, Casale San Giuseppe kompla kabbar il-popolarita’ tiegħu. L-ewwelnett billi hu kien qrib il-Belt, u t-tieni billi l-Marsa kienet għadha fil-bidu tagħha u fl-istess waqt, għalkemm sar minn kollox biex in-nies tersaq ‘il hemm, Casale San Giuseppe, li issa beda jissejjaħ il-Ħamrun, rebaħ bil-popolarita’ li kellu.

Maż-żmien, Via San Giuseppe, minn trejqa qalb il-g]elieqi, twessgħet sewwa biex saret waħda mill-aktar toroq wesgħin għal dak iż-żmien. ‘Triq Irjali’, kif saret magħrufa wara, ħadet xejra kummerċjali ta’ fibra qawwija. Bdiet b’għadd ta’ azjendi kbar fil-bidu ta’ dan is-seklu bħal ma hi dik taċ-Ċisk, il-fabbrika tal-Għaġin, tal-manifattura tal-Mirja u Ħġieġ, ta’ Colombos tas-Sigaretti, tal-Għamara u anki tal-Luminata. Sa minn żmien żemżem kien hemm ċinematografi u talksijiet, każini tal-banda sbieħ u kbar, u mkejjen oħra ta’ rikreazzjoni.

Biex igħaqqadha ma’ Santa Venera, minn ġo fiha kien igħaddi t-tram u meta dan għadda żmienu, tfaċċaw il-karożżi tal-linja. Issa triq San Ġużepp ma kien jonqosa xejn – kienet qed dgawdi mill-frott taċ-ċentralita’ tagħha, u magħha l-Ħamrun kollu.

Minn triq residenżjali, gradatament bdiet issir kummerċjali, u anki fi żmienna qegħdin naraw li kull bieb jinfetaħ, jitkabbar u jsir ħanut. Qegħdin naraw azjendi kbar jiġu jinvestu fit-triq tagħha u jiftħu hawn ħwienet ta’ lussu li tassew jagħmlulna unur. Bis-saħħa tagħhom din it-triq kompliet żiedet il-popolarita’ tagħha u saret tħabbatha ma’ l-aqwa ċentru kummerċjali ta’ gżiritna.

Għalhekk nifhem li kull ma jsir għall-[id u s-sbuħija ta’ din it-triq għandu jsir fid-dawl tad-djalogu ma’ dawn in-nies li taw l-energija kollha tagħhom, l-investimenti kollha tagħhom, u s-sagrifiċċji kollha li setgħu taw, biex bis-saħħa ta’ din il-kapaċita’, it-triq tagħna San Ġużepp li aħna l-Ħamrunizi tant aħna kburin biha, tkompli sejra fit-triq tal-proġress li qabdet. U sewwa sew l-għan tal-Kunsilli huwa li jkomplu jsebbħu dak li ġa huwa sabiħ u jkattru dak li ġa huwa kbir u ta’ ġieh.